Een nieuwe internationale en kapitaalkrachtige golf jonge kosmopolieten neemt zijn intrek in Nederlandse stadscentra. Ze lijken minder op te hebben met de lokale geschiedenis dan met hun eigen leefcomfort. Wat betekent dat voor het straatbeeld?
Steden maken zich klaar voor de toekomst. Niet met brede autowegen en parkeerplaatsen, maar met licht, lucht en ruimte. Stadscentra zijn niet meer voorbehouden aan werken of wonen maar worden in toenemende mate het leefgebied van de expat en de toerist. Rotterdam werkt hard aan een vriendelijk klimaat voor internationale bezoekers van korte en lange duur. Maar vernieuwen gaat niet zonder hier en daar wat op te ruimen. De monumentale bioscoop Cinerama lijkt het slachtoffer te worden. Waarom moet de bioscoop weg, en wat komt er voor in de plaats?
Geschiedenis in de maak.
De Rotterdamse Westblaak is nu nog een luide asfaltvlakte met slechte lucht en amper beschutting. De gemeente wil er een mooie verblijfsplek maken, met veel groen en weinig verkeer. De gebouwde omgeving moet daaraan bijdragen, bijvoorbeeld door van kantoorpanden hotels en turn key-appartementen te maken. Het gebouw waar bioscoop Cinerama in is gehuisvest zit letterlijk ingeklemd tussen deze twee projecten.
Cinerama zit al bijna 70 jaar in het pand Westblaak 18. De gevel is een gemeentelijk monument, maar het gebouw erachter is herhaaldelijk verbouwd en heringericht. De laatste 10 jaar is het ook nog slecht onderhouden, omdat Cinerama voortdurend op de onzekerheid van kortlopende contracten moest overbruggen.
Nu dreigt na decennia van onzekerheid het doek definitief te vallen. Werknemers van de bioscoop togen op 14 januari naar het Rotterdamse stadhuis om cultuurwethouder Kasmi 27.702 handtekeningen van bezorgde filmfans aan te bieden. Uitbater Kinepolis moet er per 1 januari 2026 uit. Eigenaar VolkerWessels onthoudt zich vooralsnog van elk commentaar. Hoe zijn we hier verzeild geraakt?
Turbulente geschiedenis van een straat
De Westblaak is een naoorlogse doorbraak in het oude stratenplan. De bedoeling was een verkeersverbinding te realiseren tussen het oude centrum in het oosten en het Eendrachtsplein. Het Wederopbouwplan van Van Traa schreef voor dat een oud wijkje ter plaatse, dat het bombardement van 14 mei 1940 had overleefd, moest worden gesloopt om de auto vrij baan te geven. Langs de Westblaak werden kantoren gebouwd, in lijn met de functiescheiding uit het Wederopbouwplan.
Die vrije baan voor de auto is de doorn in het oog van de moderne stadsgebruiker geworden. De Westblaak is een asfaltpark: druk, luid en vies. Daarom moet na 2025 hier het Blaakpark worden gerealiseerd. Verkeer moet drastisch worden teruggedrongen om fietsers en voetgangers de ruimte te geven en er moet meer groen worden aangeplant. De gemeente belooft inspraak van ondernemers en bewoners om tot een ontwerp te komen. Maar eerst moet een nieuw verkeerscirculatieplan worden opgesteld en geld worden vrijgemaakt. De concrete planning wordt doorgeschoven naar 2026, onder het nieuwe college van B&W.
In 1958 lag de straat nog zo buiten het centrum dat de oorspronkelijke bioscoopuitbater zich genoodzaakt zag te verhuizen. Inmiddels is het een broeinest van diversiteit, cultureel aanbod en horeca, wederopbouwarchitectuur en moderne woontorens. De panden aan de Westblaak zijn gedeeltelijk monumentaal en gerenoveerd. Voor Cinerama geldt dat de beschermde gevel reden is voor behoud, maar er zijn al verschillende plannen voor nieuwbouw op deze plek uitgewerkt. Of de bioscoopfunctie daarbij behouden kan blijven is onduidelijk, eigenaar VolkerWessels zwijgt.
Als het Blaakpark er komt zal het ook een prettige woonomgeving en verblijfsplaats zijn. Onderdeel van het vernieuwingsplan zijn ook de verschillende woontorens die een kapitaalkrachtige nieuwe klasse stadsbewoners aantrekken. Efficiënt ruimtegebruik voor maximaal rendement is hier leidend. Een toren op de plek van Cinerama zou veel beter renderen dan het huidige gebouw.
Van vast naar vluchtig
Vroeger was Rotterdam een stad van havenarbeid. De vooroorlogse stad was een knoop van treinrails, pleinen, wagenwegen en sjouwstegen. Na het bombardement kwam er een nieuw Rotterdam, op modernistische opvattingen gestoeld. De functies gescheiden, verbonden met brede wegen. Wonen in een buitenwijk, werken in een kantoorgebouw. Zo nu en dan toonde Rotterdam zich als vooruitstrevende stad aan het land in manifestaties als E55 en C70.
Met het wegvallen van de havenfunctie in het oude centrum, kort na de Tweede Wereldoorlog, viel er een gat in dat wederopbouwplan en in de werkgelegenheid. Rotterdam vond zichzelf voor de tweede keer opnieuw uit met stadsbewoning op menselijke maat. Inmiddels is de wereld een dorp geworden en kan iedereen overal heen, voor vakantie of voor werk. Rotterdam afficheert zichzelf graag als aantrekkelijke bestemming. Daarvoor moet de lelijke viezigheid eruit. Het begin is gemaakt met de Sprong over de Maas, van Riek Bakker. De Rijnhaven op Zuid wordt een Goudkust voor rijke immigranten, voor kort of lang. De Markthal op de Binnenrotte trekt 10 miljoen toeristen per jaar. In OurDomain ertegenover wonen uitsluitend kapitaalkrachtige twintigers.
Links en rechts van Cinerama staan design hotel The Usual en de kant-en-klare woonformule The West Blake. Hier logeren, verblijven en wonen jonge internationale toeristen en expats. Nu de digitale nomade de norm is geworden lijkt stadsmachine Rotterdam op het eind van zijn houdbaarheid. De trouwe achterban voor een gebouw en instelling als Cinerama wordt daarmee steeds kleiner en schaarser. Die vluchtigheid, is dat waar het Blaakpark zich op wil verlaten?
Einde van een tijdperk
De radiostilte van VolkerWessels is reden tot zorg. Gaat de eigenaar voor verkoop van het pand? En betekent dat het einde van de bioscoop? En wat weet Kinepolis van de plannen van VolkerWessels?
Als het aan de filmfans en de werknemers ligt, de trouwe achterban, dan blijft Cinerama in het huidige gebouw. De gruizigheid is juist onderdeel van de charme, er ligt menig persoonlijk geschiedenis op de vloeren van de donkere zalen.
Maar die achterban is aan het verdwijnen, plaats aan het maken voor nieuwe stadsgebruikers. Mensen die overal en nergens thuis kunnen zijn, een generieke smaak meenemen en zo het aangezicht van steden over de hele wereld gelijkschakelen om tot een grijze, commerciële internationale norm te komen.
Gevolg daarvan zal zijn dat de oorspronkelijke bewoners zich hun eigen woonplaats niet meer kunnen veroorloven. De internationale stedelijke nomade is een sprinkhaan, hij vreet akkers over de hele wereld leeg en drijft economieën tot aan de rand van de afgrond.
Cinerama staat nog een klein jaar aan de Westblaak, als baken in de strijd met de mondiale gelijkschakeling. Gaan we hier iets van leren, of zal het te laat zijn? De keus is aan ons.
Geef een reactie